جدول تلرانسگذاری در قطعات CNC | راهنمای فنی و دقیق
به روز رسانی شده در ۱۴۰۴/۱۰/۳ زمان مطالعه 10 دقیقهدر فرایند ماشینکاری با CNC، اندازهی درست فقط نقطهی شروعه؛ چیزی که واقعاً مهمه، تلرانسها هستن — همون دامنه مجازی از خطا که تولیدکننده اجازه داره قطعه رو با اون بسازه.
اگر این تلرانسها درست تعیین نشن، یا زیادی سفت (tight) یا زیادی آزاد (loose) باشن، کل پروژه ممکنه دچار شکست بشه.
در این مقاله، انواع تلرانسها، نحوه انتخاب اونها، و جدول پیشنهادی تلرانسگذاری برای قطعات CNC رو بررسی میکنیم.
تلرانس یعنی چه؟
تلرانس (Tolerance) یعنی بازهای از تغییر مجاز در اندازهی یک قطعه نسبت به ابعاد اسمی اون.
مثلاً وقتی میگیم قطر یک سوراخ باید ۲۰ میلیمتر ±۰.۰۲ باشه، یعنی هر عددی بین ۱۹.۹۸ تا ۲۰.۰۲ پذیرفتنیه.
چرا تلرانسگذاری اهمیت داره؟
دقت در مونتاژ قطعات
جلوگیری از لق یا گیر در قطعات متحرک
کاهش هزینه تولید (تلرانس سختتر = قیمت بیشتر)
هماهنگی با ماشینآلات CNC موجود
انواع تلرانسها در ماشینکاری
۱. تلرانس هندسی (Geometric Tolerance)
مربوط به موقعیت و شکل قطعههاست، مثل:
تختی (Flatness)
توازی (Parallelism)
هممرکزی (Concentricity)
عمود بودن (Perpendicularity)
۲. تلرانس ابعادی (Dimensional Tolerance)
شامل اندازهگیریهای طول، قطر، ضخامت، عمق و ... است:
Upper limit & Lower limit
± نوع متقارن
Unilateral (مثلاً فقط بالا یا فقط پایین)
استانداردهای رایج در تلرانسگذاری CNC
بیشتر ماشینکارها و طراحان صنعتی از استاندارد ISO 286 برای تلرانسگذاری استفاده میکنن. بر اساس این استاندارد:
کلاسهای عمومی تلرانس برای ماشینکاری
سطح دقت | نماد ISO | کاربرد |
|---|---|---|
خیلی دقیق | IT5 – IT6 | قطعات حساس، قطعات ابزار دقیق |
دقیق | IT7 – IT8 | قطعات مونتاژی استاندارد |
معمولی | IT9 – IT10 | قطعات غیرحساس، تولید انبوه |
خشن | IT11 – IT13 | قطعات سنگین یا بدون نیاز به تطبیق دقیق |
جدول پیشنهادی تلرانس برای قطعات CNC (برحسب میلیمتر)
اندازه قطعه (mm) | تلرانس معمولی (IT9) | تلرانس دقیق (IT7) | مثال کاربردی |
|---|---|---|---|
0 - 3 | ±0.02 | ±0.01 | پین، خار |
3 - 6 | ±0.03 | ±0.012 | شافت کوچک |
6 - 30 | ±0.05 | ±0.016 | قطعات مونتاژی |
30 - 120 | ±0.08 | ±0.025 | پوسته موتور |
120 - 400 | ±0.13 | ±0.04 | پایه نگهدارنده |
بالای 400 | ±0.2 | ±0.06 | بدنه صنعتی |
نکات مهم در تعیین تلرانس CNC
هر چه تلرانس سختتر باشه، نیاز به ماشینکاری ثانویه و ابزار دقیقتر داره → هزینه بالاتر
تلرانسهای بیدلیل سخت، باعث ریجکت شدن قطعه توسط ماشینکار میشن
اگر قراره قطعه داخل قطعه دیگه جا بخوره، از تلرانس انطباقی (Interference Fit یا Clearance Fit) استفاده کن
سوالات متداول
آیا نرمافزاری برای تعیین تلرانس وجود داره؟
بله. نرمافزارهایی مثل SolidWorks، Autodesk Inventor، یا افزونههایی مثل TolAnalyst برای تلرانسگذاری دقیق استفاده میشن.
کدوم واحد فنی در کارخانه باید تلرانس رو تعیین کنه؟
طراح مکانیک (CAD/CAM) و مهندس تولید با همکاری هم باید تلرانس رو تعیین کنن. بخش کنترل کیفیت هم باید در جریان باشه.
آیا CNC همه نوع تلرانسی رو میتونه اجرا کنه؟
نه. اجرای تلرانسهای خیلی سفت (مثلاً IT5) نیاز به ماشینهای خاص و ابزارهای فوق دقیق داره.
سوال صنعتی دارید؟ با هوش مصنوعی تکصان گفتگو کنید